Bjargráðið bændanna

 Eitt er það fyrirbrigði í stórri flóru Íslenskra millifærslustofnana sem kallað er Bjargráðasjóður, stofnun sem á sínum tíma var komið á laggirnar í góðum tilgangi.  Um er að ræða nokkurskonar tryggingafélag sem gagnvart bændum virkar þannig, að með því að greiða hlut af verðmæti framleiðslu sinnar til sjóðsins kaupa þeir sér tryggingu gegn hugsanlegum áföllum í búskapnum.

 

Áföllin geta verið af ýmsum toga, s.s. sjúkdómar í bústofni eða afbrigðilegt náttúrufar sem valdið hefur tjóni og sem dæmi má taka kal í túnum.  Hugmyndin að stofnun sjóðsins var ekki, að búa til sjóð til að greiða niður aðföng til búrekstrar enda ekki gott að sjá hvar það gæti endað, né heldur til hvers það gæti leitt.

 

  Á nýloknu Búnaðarþingi kom fram hugmynd um að nota sjóðinn, þ.e. A deild hans, til að  greiða niður áburðarverð til bænda. Fróðlegt væri að vita hvort þeim sem að hugmyndinni stóðu finnist, ef til vill sjálfsagt að sjóðurinn verði notaður til að greiða niður fóður í hænsnfugla og svín? Ekki er ástæða til að búast við að þeim þyki það, því heldur hefur andað köldu til þeirra búgreina frá bændasamtökunum þar til nýlega, að það rann upp fyrir þeim, að hagsmunir þeirra sem framleiða hvítt kjöt og dökkt, færu á ýmsan hátt saman. Ástæðan er frekar augljós, því ef innflutningur á ódýru hvítu kjöti erlendis frá yrði leifður ótakmarkaður, þá bitnar það ekki bara á framleiðendum hvíta kjötsins innanlands, heldur einnig á þeim sem framleiða hið „hefðbundna” dökka kjöt. Það er nefnilega þannig að lækkað verð á hvítu kjöti myndar þrýsting á, að til dæmis lambakjöt, lækki einnig með nokkuð augljósum afleiðingum á afkomu bændastéttarinnar í heild. Þá má ekki gleyma þeirri áhættu sem fylgir slíkum innflutningi með tilliti til sjúkdómahættu fyrir íslenskan búfénað.

 

   Hugmyndin er satt að segja svo arfavitlaus að erfitt getur verið að ræða hana af nokkru viti. Allt eins væri hægt að hugsa sér að sjóðurinn væri notaður til að greiða niður fóður til svína og hænsnaeldis, en eins og kunnugt er hefur það hækkað umtalsvert í þeim efnahagslegu hamförum sem gengið hafa yfir að undanförnu. Gera verður ráð fyrir að flestir sjái í hendi sér hve galin slík ráðstöfun fjármuna sjóðsins væri.

 

  Annað mál er svo það, sem ekki verður rætt um í þessum pistli, hvernig afgreiðslum sjóðstjórnar á umsóknum hefur verið háttað á umliðnum áratugum. Það væri vafalaust verðugt verkefni fyrir duglegan rannsóknarblaðamann að skoða þau mál. Það er nefnilega þannig að, ekki er víst að þær afgreiðslur séu allar málefnalegar, né faglegar og jafnvel ástæða til að ætla að í a.m.k. sumum tilfellum hafi stjórnarmenn misnotað aðstöðu sína til að hygla þeim sem þóknanlegir hafa verið í það og það skiptið (jafnvel skyldmennum), en hafna umsóknum annarra sem ekki voru taldir „verðugir”.

 

  Þetta verður ekki fullyrt hér og nú, en æskilegt væri að sjóðurinn legði fram:

 

  Afgreiðslu umsókna undanfarin 20 til 30 ár, á hverju afgreiðslurnar voru byggðar, hvert var tjónið sem óskað var eftir að bætt yrði og ekki síst hvort viðkomandi styrk og eða lánþegar höfðu raunverulegan rétt til aðstoðar. Höfðu þeir t.d. staðið í skilum með iðgjöld sín og ef svo var ekki, hve mikil voru vanskilin og hve lengi hafði viðkomandi ekki greitt til sjóðsins. Þá gæti verið einkar fróðlegt að upplýst yrði hverjum var hafnað og hverjar ástæður þess hafi verið.

  Ekki er ástæða til að ætla annað en að þetta liggi allt fyrir hjá sjóðnum, því um er að ræða virðulega og opinbera stofnun.